СОЦИОЛОГИЙН ТУХАЙ Социологи нийгмийн өөрчлөлтийг судалдаг
Бусад шинжлэх ухаан нь нийгмийг өөр өөрийн өвөрмөц талаас нь судалдаг бол социологийн шинжлэх ухааны ялгагдах гол ялгаа нь цэвэр нийгмийн харилцааг судалдаг. Социологи нь нийгмийн бие даасан шинжлэх ухаан бөгөөд нийгмийн эд эс болох хүмүүс, хүмүүсийн харилцан үилчлэлээр өөрчлөгдөн хувьсан байдаг хэсгүүд болон нийгмийг нэгдмэл организм болохын хувьд судалдаг. Өөрөөр хэлбэл социологи нь нийгмийг бүхэлд нь буюу аль нэг талыг объектоо болгон судалдаг.
Ямар нэгэн шинжлэх ухааны хавсарга бүрэлдэхүүн хэсэг, арга нь ч биш. Нийгмийн хэсэг бүлэг хүмүүс, нийтлэг, нийгмийн харилцаа холбоо, хамааралыг судалдагаараа онцлог.
Нийгэм нь хурдан бус удаан хугацаанд өөрчлөгддөг ч үүнийг социологийн ШУ судалсаар байдаг. Нийгмийн өөрчлөлт гэж юу вэ?
Нийгмийн өөрчлөлт бол нийгмийн бүтцийн маш чухал өөрлөлт. Түүнчлэн энэ өөрчлөлтийн илэрхийлэл буюу үр дагаварын хэмжээ,үнэлэмж, соелын эс ширхэг болон билэг тэмдэг өөрчлөгдөж байдаг. Энэ тодотгол бол маш өргөн ба энэ нь өөртөө хүний зан байдал,соел болон хүмүүсийн нийгэмд чухал бэлэг тэмдгүүд эдгээрийг нийгмийн өөрчлөлтөд багтаадаг, харин Сорокины хувьд бол нийгмийн өөрчлөлт бол цаг хугацаа болон орон зайнд, зэрэг давтаддаг үйл явц бөгөөд жирийн шугаман байдлаар хэмждэггүй.
Сонгодогууд социологийн судлах зүйлийн талаар
Францын алдарт социологич Э. Дюркгейм социологийн ШУ-ныг материал мөн хэмээн үзэж байсан. 3үйл гэдгийг хамтын зүйл гэж ойлгож байсан. Иймээс ч тэрээр социологийн судлах зүйлийг хамтын үйл ажиллагааны бүхий л хэлбэр гэж ойлгожээ. Э. Дюркгеимийн үзэж байгаагаар нийгмийн баримт материалуудын объектив бодит шинжийг зөвшөөрөх нь социологийн аргын голлох шинж юм.
Германы социологич М. Веберийн үзэж байснаар бол социологи нь хүний нийгмийн зан байдлын шинжлэх ухаан юм. Тэгэхдээ тэрээр нийгмийн зан байдал гэдгийг хүмүүсийн хоорондын харилцаа өөрөөр хлбэл хүнээс өөрөөс нь хамаарч илэрдэг үйл явц хэмээн үзэж байв. Субъект хүнд өөрт нь ямар нэгэн тодорхой утга санаа олгодог учраас энэ харилцааг тэрээр нийгмийн зан төрх хэмээн үзсэн юм.
Марксизмын хувьд социологи гэдэг нь өргөн утгаараа нийгмийг систем болохынх нь хувьдаа судалдаг ШУ бөгөөд энэхүү системийг түүний бүрэлдэхүүн элементууд болох бие хүн, нийтлэгийн хэлбрүүд, нийгмийн байгууллагуудынх нь төлөвшил, хөгжлөөр нь дамжуулан судалдаг ШУ юм. Марксист арга зүйн байр сууринаас бичигдсэн Г.В. Осиповын “Социологи” хэмээн суурин бичигт социологийг түүхэн ёсоор төлөвшин тогтсон нийгмийн төлөвшил хөгжлийн ерөнхий болон өвөрмөц хууль зүй тогтлуудын тухай ШУ хэмээн тодорхойлсон байна.
Ойлголт ухагдахуун
Социологи хэмээх үг нь латиний societies буюу нийгэм,logo буюу үг, ойлголт, сургаал гэсэн үгнээс гаралтай Нэр томъёны хувьд социологи гэдэг нь нийгмийн тухай ШУ гэсэн үг болох нь. Социологийн ШУ-ыг үндэслэгч Францийн сэтгээгч О. Конт социологийг ниймийн тухай позитив ШУ хэмээн үзэж байв. Орчин үеийн социологи нь нийгмийг дүрслэхдээ социаль бүтцийг үндэс болгодог .
Социаль бүтэц нь: институутуд,социаль роль , социаль статусуудын цогц нийлбэр болдог. Гэр бүл, үйлдвэрлэл,шашин, боловсрол,хувийнөмч, арми, улс орон зэрэг н нийгмийн үндсэн суурь институтууд юм.
Нийгмийн хэрэгцээ хүний хэрэгцээнүүд нийцэж давхцвал уул хэрэгцээг үндсэн хэрэгцээ гэнэ. Нийгмийн оршин тогтнох үндсэн баялгийн бүтээл, залуу үеийг сургаж хүмүүжүүлэх, хүний нөхөн үржихүй нийгмийн хэвийн байдлыг хангах гэх мэтийн хэрэгцээнүүд нь хүн амын олонхийн хүлээн зөвшөөрдөг үндсэн хэрэгцээнүүд юм.
Нийгмийн аль нэг үндсэн хэрэгцээг хангахын тулд социаль үүргийг өөртөө хүлээдэг стандартчилсан хэлбэрийг социаль институт гэнэ. Институт бүр нь өөрчлөгдөшгүй урьдчилан өгөгдсөн сургах, хүмүүжүүлэх, үйлдвэрлэх, хамгаалах гэх мэтийн үүргүүдийг биелүүлж байдаг.
Үүрэг роль 2 нягт холбоотой, тухайн үүрэг, ролийг гүйцэтгэн байсан хүмүүс өөрчлөгдлөө ч гэсэн роль нь хэвээр үлддэг. Хүмүүс өөрчлөгдсөн ч социаль роль болон социаль статус байж л байдаг.
Статус гэдэг нь хүмүүсийн нийгэмд эзэлдэг байр суурь, социаль байр байдал юм.
Нэг янзын социаль байр суурь эзлэж байгаа болон нэг янзын ролийг гүйцэтгэж байгаа хүмүүсийн нийлбэр цогцыг социаль бүлэг гэдэг. Томоохон бүлгүүд нь нас хүйсээр нь, үндэстэн,угсаатанаар, мэргэжлүүд, эдийн засгаар, шашнаар, улс төрөөр гэх мэт бүлгүүд байж болно. Ийм гол бүлгүүд байдаг бөгөөд эдгээрийг бүхэлд нь социаль бүрэлдэхүүн гэж нэрлэдэг.
Эрх мэдэл, социаль баялгаас хүртэх хэр хэмжээний тэгш бус байдлаас үүссэн пирамид ямарч нийгэмд байдаг. Дээр дээрээсээ давхар мөн байрласан эдгээр бүлгүүд нь нийгмийн социаль давхраажилтийг бүрдүүлдэг. Эдгээр бүлэг давхаргуудыг холбож байдаг чухал зүйл бол нийгэмдэх хөдөлмөрийн хуваарь юм.Социаль бүтэц нь нийгмийн арьс яс болдог бол соёл нь түүний мах бодь нь болдог.
Хүн социаль хэм хэмжээ ба ролийг зөв эзэмших үйл явцыг социаль хяналт үргэлж хянаж байдаг бөгөөд энэ нь маш олон янзаар илэрдэг. Санкци нь эсрэг ба сөрөг гэсэн хэсэгт хуваагддаг хяналтын механизм нь энэхүү санкцийг хэрэглэснээрээ нийгмийн тогтвортой байдлыг хангаж байдаг. Социаль харилцааг хяндаг хууль хэм хэмжээ байхгуй бол нийгэм хямралд орох бөгөөд үүнийг аноми байдал гэж нэрлэдэг.
No comments:
Post a Comment